Czym są autorskie prawa osobiste?

W myśl art. 1 ust. 1 ustawy o prawie autorskim i prawach pokrewnych utworem jest każdy przejaw działalności twórczej o indywidualnym charakterze, ustalony w jakiejkolwiek postaci, niezależnie od wartości, przeznaczenia i sposobu wyrażenia. Co to oznacza w praktyce? Autorzy tak sklasyfikowanych dzieł korzystają ze szczególnej ochrony prawnej.

Autorskie prawa osobiste – co to takiego?

Najprościej mówiąc, prawa autorskie to grono praw przysługujących autorowi. Wyróżniamy ich dwa rodzaje, a mianowicie – majątkowe oraz osobiste. Jak sama nazwa wskazuje, pierwsze z nich odnoszą się do kwestii finansowych powiązanych z utworem. Z kolei prawa osobiste, zwane również moralnymi, dotyczą bezpośrednio osoby, która stworzyła dane dzieło.

Co zaliczamy do autorskich praw osobistych? Odpowiedź na to pytanie znajduje się w art. 16 wspomnianego wcześniej aktu prawnego. Zgodnie z jego brzmieniem, są to prawa do:

• autorstwa utworu;
• oznaczenia utworu swoim nazwiskiem lub pseudonimem albo do udostępniania go anonimowo;
• nienaruszalności treści i formy utworu oraz jego rzetelnego wykorzystania;
• decydowania o pierwszym udostępnieniu utworu publiczności;
• nadzoru nad sposobem korzystania z utworu.

Warto zaznaczyć, że nie jest to katalog zamknięty. Ustawodawca, wyliczając powyższe prawa, użył sformułowania „w szczególności”. Oznacza to, że ich zakres może być znacznie szerszy, a więc wymaga każdorazowej analizy pod kątem danego utworu oraz jego autora.

Jakie są cechy autorskich praw osobistych?

Przede wszystkim są one niezbywalne oraz niedziedziczne. Oznacza to, że nie można ich zbyć, gdyż są trwale połączone z osobą twórcy. Nie może więc być mowy o sprzedaży czy innej formie przeniesienia powyższego katalogu uprawnień. Co więcej, są one bezterminowe.